غارها از اشکال کارستی هستند که کم تر از یاماس ها متداول می باشند . غار در واقع یک تونل یا راهرو زیر زمینی است که به صورت افقی یا با مجرای دارای شیب ملایم توسط یک دهانه و یا بیشتر به سطح زمین ارتباط دارد . نمونه های این اشکال کارستی در نقاط مختلف ایران و جهان وجود دارد. به دليل ساختار زمين شناختي و ژئومورفولوژیکی دراستان همدان نیز غارهاي زيادي وجود دارد كه مي تواند به عنوان منابع سياحتي و آموزشي براي علاقه مندان به غار نوردي و غارشناسي مورد استفاده قرار گيرد. الوند يك كوه آتشفشاني خاموش از دوران گذشته ي زمين شناسي است. معمولا اين گونه كوه ها داراي غارهاي وسيع و بزرگي نيستند. زيرا غارهاي بزرگ زير زميني بيشتر در كوه ها و زير برجستگي هايي بوجود آمده اند كه تركيبي از سنگها و زمينهاي آهكي دارند، و چون گاز كربنيك موجود در هوا همراه قطرات باران و برف به صورت محلول در لايه هاي آهكي نفوذ مي كنند. طي هزاران و ميليونها سال حفره هاي عميق و معابر طولاني ايجاد مي شود. اينگونه فعل و انفعالات شيميايي در سنگهاي آتشفشاني صورت نمي پذيرد. غارهايي كه در كوههاي آتش فشاني هستند نه به زيبايي غارهاي پيدا شده در لايه هاي آهكي و نه به وسعت و بزرگي آنها بلكه بيشتر به صورت راهرو و معابر  پيچ در پيچ اند كه در اثر تكيه به هم دادن سنگهاي بزرگ ايجاد شده اند.(زنده دل حسن، 1376)

در استان همدان غارهاي متعدد، بزرگ و وسيع و زيبا و ديدني وجود دارد كه در زير كوهك و تپه هاي آهكي هستند و اكثرا از كوهسار الوند بريده و دور افتادهدمي باشند. تنها غار سراب، عليصدر، بگليجه است كه كمترين فاصله برجستگي هاي آنها با الوند 20  كيلو متر است. غارهاي طبيعي همدان يكي از پر جاذبه ترين نقاط ديدني كشور است و هر ساله عالاقه مندان بسيار به ديدار آنها مي شتابند.

غارهاي استان همدان بسيارند و جملگي جالب و ديدني ما در اين قسمت تنها در مورد پنج غار اطراف همدان كه با الوند نزديكي بيشتري نام مي بريم:

1.غار عليصدر

2.غار سراب

3.غار سوباشي

4.غار بگليجه

5.غار فورزنه

كه از ميان به تشريح غار عليصدر مي پردازيم.(زنده دل حسن، 1376)

 غار علیصدر

غار عليصدر:

غار علي سرد ـ علي سد ـ عليصدر كه بيشتر به عليصدر معروف است بزرگترين در عين حال زيباترين درياچه و منبع آب زيرزميني است كه تا امروز در ايران شناخته شده است. درياچه زير زميني عليصدر نه تنها در ايران بلكه در جهان در رديف نادرترين پديده هاي طبيعي در بين غارهاي شناخته شده مي باشد.(زنده دل حسن، 1376)

اين غار در 80 كيلومتري شمال همدان و در كوههاي موسوم به سوباشي در روستاي عليصدر از توابع بخش گل تپه شهرستان كبو در آهنگ واقع شده و يكي از زيباترين پديده‌هاي طبيعي جهان است.

كوهي كه اين غار عظيم و شگفت انگيز در دل آن قرار دارد، در جنوب روستا و تقريبا چسبيده به آن است و ارتفاع چنداني ندارد. در اين كوه دو غار ديگر به اسامي سوباشي و غار سراب وجود دارد كه به ترتيب 7 و 11 كيلومتر با غار عليصدر فاصله دارد و به گفته ي اهالي و آنچه كه در منابع جغرافيايي آمده است، آب درون غار عليصدر از غار سراب سرچشمه مي‌گيرد دهانه ي غار در دامنه هم سطح زمين و در جهت يكي از كوچه هاي روستاي مذكور قرار دارد.(جهان پور علي 1376)

پس از ورود به غار به محوطه نسبتا وسيعي مي رسيم كه رسوبات كربنات كلسيم در سقف و ديوارهاي آن، نمايانگر آن است كه در گذشته در اين محوطه آب وجود داشته است. محل قعطي آب درون غار حدود 50 متر با اين محوطه فاصله دارد و سطح آن چندين متر پايين تر از آن است و مجرايي به عمق 2 متر از محوطه ورودي تا محل آب كشيده شده است. و تا چند ده متر در آب به طرف عمق غار ادامه دارد و مشخص مي كند كه در گذشته براي استفاده از آب غار حفر شده است.(جهان پور علي، 1376)

محوطه غار از تعداد زيادي تالارهاي بزرگ و كوچك و پيچ در پيچ تشكيل شده است. كه به وسيله دهليزها و دالانهاي مشبك با يكديگر مرتبط مي شوند و وسعت بعضي از آن ها به بيش از چند صد متر مربع مي رسد. از مجموع رشته آب هاي داخل غار، درياچه بزرگي به وجود آمده كه كف تمامي غار (تالارها و راهروها) را در بر گرفته است.

آب درياچه بدون رنگ و بو است و مزه ي آن معمولي و بسيار زلال است. و تا عمق 5 متري كف آن به خوبي با كمترين نور قابل ديدن است. اين آب از لحاظ درجه ي حرارت جزء آب هاي سرد است و نتايج آزمايشهاي فيزيكي و شيميايي آن نشان مي دهد كه در نقاط مختلف غار تركيبات شيميايي آب نزديك به هم و جزء دسته آبهاي بي كربنات كليست سبك يا نزديك به خنثي و از نظر ميكروبي آلوده است.(جهان پور علي، 1376)

سطح آب غار داراي نوساناتي است كه آثار آن روي ديوارهاي غار به خوبي مشهود است. چون آب غار توسط رشته هاي به خارج مي رود سطح آب به استثناي مواقع پر آبي يكنواخت است.

سقف غار عليصدر كه در پاره اي از قسمتها  تا حدود 10 متر از سطح آب ارتفاع دارد، پوشيده از رسوبات كربنات كلسيم خالص و مخلوط با عناصر شيميايي مختلف است كه جريان آب از خارج به داخل غار آن را ايجاد كرده است. اين رسوبات به صورتهاي مختلف استالا گميتهايي را تشكيل داده است. كه هر يك از زيبايي و جلوه ي خاصي برخوردار است.(زنده دل حسن، 1376)

در غار و در نقاطي كه آب وجود ندارد به وفور استالا گميتهاي متنوع مي بينيم. در اثر بخار و جريان ملايم آب از خارج به داخل كه در برخي نقاط به صورت چكه هايي به سطح درياچه ريخته مي شوند رسوبات آهكي نرم و تجزيه شده با رنگهاي مختلف و زيبا تمامي سطح ديوارهاي غار را مي پوشاند و با اندك ضربه اي به داخل آب ريخته مي شوند.

منظره درون غار بسيار بديع و هواي آن سبك است و حالت سكون مطلق دارد، چنانكه اگر شمعي در آن روشن كنيم هيچگونه حركتي در شعله ديده نمي شود .                        (زنده دل حسن، 1376)

عکسهای غار علیصدر

 تمامي كانال هاي اين غار هنوز كشف نشده است و گفته مي شود كه در يكي دو شبكه‌ي آن ميان10 تا 11 كيلومتر پيشروي شده است و گفته مي شود در برخي از كانال هاي آن پس از عبور از درياچه به خشكي مي رسيم كه با طي مسافتي طولاني در خشكي دوباره درياچه و با كانال هاي آب را مي بينيم به طور رسمي 2100 متر از طول غار شناسايي شده كه ارتفاعي بين 1 تا 35 متر، عرض 2 تا 15 متر و عمق 1 تا 17 متر دارد.

اين غار از پر جاذبه ترين مراكز سياحتي استان همدان است كه همه ساله از افعي نقاط كشور و نيز از كشورهاي ديگر شمار قابل ملاحظه اي حدود(800 هزار نفر) از آن بازديد مي كنند. اخيرا تأسيسات رفاهي اطراف غار گسترش يافته و در داخل آن با استفاده از روشنايي برق و قايق هاي پايي چهار نفري ديدار از برخي نقاط را آسان كرده است.(زنده دل حسن، 1376)

عليصدر در 48 درجه و 28 دقيقه طول جغرافيايي و 35 درجه و 18 دقيقه عرض جغرافيايي قرار گرفته، ارتفاع كوه هاي(ساري قيه) كه غار عليصدر در زير آن واقع شده است به 2100 متر از سطح دريا مي رسد. كوه هاي كم ارتفاع ساري قيه كه در امتداد كوه هاي سوپاشي كشيده شده است در جهت شمال ـ جنوبي قرار دارد و در انتهاي جنوبي با اغنايي به جهت كوه هاي آلموفلاغ دنباله الوند متمايل مي شوند. در كوه هاي اين ناحيه دو غار، سراب و عليصدر شناسايي شده است كه تالابي و داراي آب است. غار عليصدر آخرين غار ناحيه در انتهاي شمالي ساري قيه است. ساري قيد يك واژه ي تركي است كه تركيبي از واژه ي ساري= زرد و قيه= صخره سنگ آهكي از آنجايي كه سرتاسر كوه ها ي اين قسمت از سنگهاي آهكي به رنگ كرم روشن متمايل به زرد تشكيل شده به اين نام خوانده مي شوند.

غارهاي منطقه در رديف غارهاي آهكي هستند و علت پيدايش حفره ها و كانال هاي بزرگ و كوچك در زير كوه و جمع شدن منابع بزرگ آب در كانال هاي غار همين جنسيت و بافت تشكيل دهنده غار است.(زنده دل حسن، 1376)

به منظور آشنايي بهتر و دقيق تر با غار عليصدر مطلب را در سه عنوان به طور خلاصه بازگو مي كنيم:

الف: غار عليصدر از ديدگاه ژئومورفولوژی

ب: سابقه ي تاريخي

ج: عليصدر پديده ي نو در صنعت جهانگردي و ايرانگردي

د: چگونگي آب غار عليصدر

غار عليصدر در دوران هاي زمين شناسي:

بي شك يكي از نخستين پناهگاه هاي آدمي در دوره هاي نخستين(عصر حجر) غارها بودند.

جامعه شناسان باستاني، و تاريخ نگاراني كه به دنبال تاريخ گذشته انسان در پيش از تاريخ مي گردند و پژوهش مي نمايند غارهاي روي زمين را از منابع تحقيق خود قرار داده اند. غارهايي كه داراي مدخلي تنگ و در داخل فضايي باز و گسترده دارند. براي زندگي آنها بيشتر مورد توجه بوده است. زيرا حفظ امنيت در اين گونه فضاها بيشتر بوده. وجود آب در برخي غارها، زيستگاهي مناسب تر از غارهاي بدون آب بوده.

اگر در غار عليصدر و همسايه اش غار سراب اثري از زندگي انسانهاي نخستين و غار زيستي ديده نمي شود و اگر بوده محو و نابود گشته، نمي تواند دليل آن باشد كه اين غارها نو ظهورند و يا از ديده ها پنهان بوده و نا شناس مانده اند تا امروز كه پي به وجود آن ها برده شده است. نه هرگز چنين نمي تواند باشد.

به عقيده ي دانشمندان زمين شناسي«غار عليصدر» مربوط به دوره«ژوراسيك» دوران دوم زمين شناسي، تقريبا حدود 150 ميليون سال پيش در بستر دريايي آن زمان رسوب كرده است. اعمال نقشهاي فشاري حداقل طي دو مرحله در دو جهت يعني 70 ميليون سال پيش و مرحله دوم 12 تا 29 ميليون سال قبل موجب پيدايش شبكه اي از گسل، درز و شكاف در سطح ارتفاعات منطقه، بستر مناسبي براي نفوذ ريزشهاي جوي كه به طور متوسط 300 ميليمتر در سال مي باشد فراهم كرده است.

پيدايش«استالا كنيت» قنديل ها و«استالا كميت» كله قندي ها، به اشكالي گوناگون(گل كلمي، سوزني، چتري...) حاصل سه انفعال زنجيره اي جداگانه و مستقل از يكديگر مي باشد.

مرحله ي اول:

در بيرون سطح سنگ آهك، آبهاي حاصل از ريزش هاي جوي با عملكرد فيزيكي، گاز كربنيك محيط را در خود حل مي نمايد.

مرحله ي دوم:

آب محتوي گاز كربنيك طي عبور از فضاهاي گسل ها و شكافها به علت خاصيت اسيدي به سنگ آهك حمله ي شيميايي مي نمايد و آن را در خود حل مي كند، در اينجا هر گونه تغيير در فشار گاز كربنيك تعادل بين انيدريد كربنيك، كربناتها و بي كربنات ها به هم مي خورد، در اين مرحله، آب مي تواند داراي حالات متعدد و متعادل و رسوب دهنده و يا خورنده باشد.

مرحله ي سوم:

رسوب گذاري املاح مختلف كربناتهاست و فعل و انفعال از نوع تشكيل كريستال گرافي يا بلوري است. و اين هنگامي است كه آب از فضاي درون كسل ها، درزها و شكافها خارج شده و در فضاي جديد يعني در سطح سقف غار با تغيير دما و فشار محيط، بلورهاي كلسيت و آراگونيت رسوب گذاري مي كند و استالا كنيت ها را به وجود مي آورد.(جهان پور علي، 1376)

ب: سابقه ي تاريخي غار عليصدر:

آنچه مسلم است در طول 150 ميليون سال كه از مراحل تكويني غار عليصدر مي گذارد انسان پي به وجود آن برده و آگاهي از شگفتي اين آفرينش الهي داشته است. همدان كه سابقه ي تاريخي آن بيش از سه هزار سال ثبت شده اثر و نامي از غار عليصدر يا سراب به دورتر از هزار سال پيش در جايي نوشته نشده. در دوراني كه انسان به مرحله ي تمدن(ده نشيني – شهر نشيني) رسيد، به نسبت، نيازش بيشتر گرديد. براي رفع نيازمنديهاي خود به تجاوز و حمله به اطرافيان پراخت. در آن حال با رديگر غارها مورد توجه قرار گرفت، و ارزش از دست داده خود را بازيافتند. اين بار نه به عنوان خانه و سر پناه، بلكه به عنوان يك مخفي گاه و پناهگاه از يورش غارتگران به معنايي كه هر گاه قومي به قصد چپاولي و غارت و يا كشور گشايي و تصرف به سرزمين هاي ديگر يورش مي بردند، آنها كه بيش از هر كس مورد تجاوز و قتل و غارت بودند، روستاها بودند زيرا نه تاب مقاومت داشتند و نه جاي گريز. غار عليصدر با موفقيت ويژه ي خود پناهگاه مناسبي براي روستاهاي اطراف بوده است. نخستين جايي كه به غار عليصدر اشاره شده، چنانكه آقاي دكتر اذكائي در نتبعات خود بدان توجه يافتند بايد همان اشارت در كتاب«عجايب المخلوقات» كه در حدود 900 سال پيش تأليف كرده است. حكيم طوسي همداني در كتاب خود عجايب و ديدني ها را نوشته است، از جمله در ذكر عجايب و ديدني هاي همدان از دريايي در زير زمين نام مي برد و مي نويسد در ناحيه اچم از ولايت همدان كوهي است به آن دو كهف«=غار» كه آن را كفتار خور يا كفتار خوم گويند كه در پهلوي آن بحيره(= دريا) كه با سنگ روي دريا پوشيده شده است. كه آقاي اذكايي در مقابل واژه اچم غار عليصدر را قرار داده است.

گفته مي شود حفر كانال از دوره ي صفويه بوده است كه البته از آب غار از مسير كانال تا اين اواخر دوره ي شناسايي جديد استفاده مي شد. (جهان پور علي، 1376)

ج: چگونگي آب غار عليصدر:

آب درياچه ي غار عليصدر از دو راه تأمين مي شود كه هر دو طريق بستگي به چگونگي ريزش برف و باران دارد، يكي چشمه هاي زير زميني است كه از درز شكاف ها و منفدها به صورت جوشش باريكه اي جويبار وارد غار مي شوند و ديگر قطره هايي است كه از سقف غار و تالارها و ديوارها مرتب مي چكد و اين كار هميشه ادامه دارد و هرگز قطع نمي شود و آفرينش زيباييهاي قنديلها و كله قنديلها از چكيده شدن آن قطرات طي هزاران سال متمادي است و طبيعت بي وقفه در دل غار عليصدر در حال ساخت و پرداخت شگفت انگيزترين پديده هاي طبيعي است. در چند جاي كف غار در زير آب گوديهاي عميقي وجود دارد كه عمق زمين از آنها بالا به بيش از 20 تا 25 متر مي رسد اين گوديها چشمه گونه هاي جوشاني به نظر مي رسند كه آب از عمق زمين ار آنها بالا مي آيد. آب غار بسيار زلال و شفاف است به طوري كه تراكم آب در بعضي از نقاط به 15 متر مي رسد و اين ضخامت هرگز مانع ديدن عمق آب و كف غار نيست، همه چيز در آب و بالاي آن درخشان و شفاف است. زلالي و شفافي آب غار به دليل داشتن املاح بسيار بالايي آهكي مي باشد به همين دليل آب غار قابل نوشيدن نيست. به سبب وجود املاح فراوان در آب غار و نبودن نور كافي، هيچ موجود زنده‌اي در آب درياچه نيست، آبهاي روي زمين در اثر وزش نسيم و باد هميشه پر جنبش و زنده اند، اما در درياچه زير زميني عليصدر موجي و حركتي وجود ندارد و اگر لحظه اي قايق را در سكوت نگه داريم و حركتي ايجاد نكنيم، دريايي پر آب، ساكن و ساكت و سنگين را در اطراف خود حس خواهيم كرد كه جذبه ي سكوت آن پر راز و رمز است.(علي جهان‌پور.1376)

خواص فيزيكي و شيميايي آب غار:

1.درجه حرارت آب: برحسب رده بندي حرارتي جزء دسته آبهاي سرد قرار دارد.

2.    رنگ، بو، مزه: رنگ آب كم رنگ و بسيار زلال است به طوري كه در پاره اي نقاط با وجودي كه عمق درياچه به 5 متري مي رسد كف بستر آب به خوبي قابل رؤيت است. آب غار داراي رنگ و مزه ي خاصي نمي باشد.

3.    اندازه گيري PH آب: در نقاط مختلف آب نشان مي دهد كه PH آن در كليه ي نقاط يكي و نزديك به خنثي مي باشد.

4.    تركيب شيميايي: طبق آزمايشات به عمل آمده آب غار عليصدر آلوده بوده و از نظر ثرب مناسب نمي باشد، كه در صورت تصفيه ميكروبي مي تواند براي ثرب مصرف شود.(قراگوزلو غلام حسين. 1370)

مشخصات فيزيكي غار عليصدر:

غار عليصدر از دل توده سنگهاي كربناته ي منطقه ي عليصدر همدان شكل گرفته است. سنگهاي آهكي اين ناحيه از درجه ي خلوص بالايي برخوردارند. كوه ساري قيه كه غار عليصدر در آن قرار دارد، در حد جنوبي روستاي عليصدر و در مجاورت آن واقع شده و ارتفاع زيادي ندارد.(قراگوزلو غلام حسين. 1370)

توده ي سنگهاي كربناته كه بخش اعظم حجم غار را تشكيل مي دهد بر روي شيستهاي ژوراسيك واقع شده اند كه در واقع پايه و پي غار را تشكيل مي دهد. اين شيستها داراي ظاهري تيره رنگ هستند و با چين خوردگي هاي بسيار ظريف مشخص مي گردد پس از ورود به غار به محوطه ي نسبتا وسيعي مي رسيم كه رسوبات كربنات قابل رؤيت در سقف و ديوارهاي آن نمايانگر اين است كه در گذشته در اين محوطه آب بوده است. ساحل درياچه چندين متر پائين تر قرار گرفته است. (قراگوزلو غلام حسين. 1370)

فضاي داخلي، سقف غار به طرز بسيار زيبايي كه كربناتها با ساخت گل كلمي و هم چنين ستونهاي، استالا گنيت تزئين گرديده است كه حقيقتا نظر هر بيننده اي را جلب مي نمايد. فضاي داخلي غار بسيار وسيع است و حجم آن به چندين هزار متر مكعب مي رسد. عرض غار در برخي از قسمتها 50 تا 60 متر و در بعضي از قسمتها 5/1 تا 2 متر است. ارتفاع غار از سطح آب به حدود 15 متر مي رسد.

سطح آب داراي نوساناتي است كه آثار آن روي ديوارهاي غار به خوبي مشهود است ولي از آنجا كه غار توسط رشته هايي به خارج هدايت مي گردد، لذا سطح آن با استثنا مواقع پر آبي يكنواخت است. در كف و نقاطي نيز كه آب وجود ندارد، استالا گميتهاي متنوع به وفور ديده مي شود و رسوبات آهكي غالبا در اثر وجود آب بخار و با جريان كم آب از خارج با داخل در بعضي نقاط به صورت چكه هاي آب به سطح درياچه ريخته مي شود كه به رنگهاي مختلف و زيبا، به صورت نرم و تجزيه شده، تمامي سطح ديواره هاي غار را پوشانيده است و چنانچه ضربه اي به آنها وارد شود به داخل آب ريخته مي شوند، به طور كلي منظره ي داخلي غار بسيار بديع و هواي آن سبك است.

در مورد طول نهايي غار هنوز اطاعات دقيقي در دست نيست و علت آن هم اين است كه در بعضي قسمتها آب موجود در كف غار اجازه ي عبور به ساير مناطق را نمي دهد[زيرا سقف كانال كوتاه و چسبيده به سطح آب است و عبور كردن بايد از زير آن صورت پذيرد‍‍[. (قراگوزلو غلام حسين.1370)

ژئومورفولوژی غار:

به طور كلي سنگهاي سازننده غار را مي توان به سه دسته تقسيم كرد:

1.شيستهاي دگرگوني:

 قديمي ترين سنگهاي غار كه همان سنگ بستر غار را تشكيل مي دهد.

2.سنگهاي آهكي تيره رنگ(بيتومينه)

كه به سبب وجود مواد آلي در آنها تيره شده اند. وجود مواد آلي در سنگها و نبود سنگواره‌هاي ميكروسكپي و ماكروسكپي نشانگر آن است كه دريايي كه محيط غار را در گذشته قرار مي گرفتند دريايي كم اكسيژن و بدون جريان درياي عمودي بوده است. اين سنگها را مي توان سنگ مادر غار ناميد.

3.سنگهاي آهكي ثانوي:

كه سفيد و يا زرد رنگ هستند و بيشتر زيبايي غار مربوط به اين سنگها است. اين دسته جوان ترين سنگهاي غار هستند.(جهان پور علي، 1376)

نحوه ي تشكيل غار:

اشكال و پديده هاي مختلف موجود در غار در اثر عوامل چهارگانه ي زير به وجود آمده‌اند:

انحلال، رسوب گذاري، ريزش و لغزش، ايجاد گسل و درز.

الف) انحلال:

 شكل اصلي غار كه از تالارها و دالانها و باريكه ها به وجود آمده نتيجه ي انحلال آبهاي زير زميني است. اين گونه آبها به سبب داشتن co2 محلول در آن به طور ضعيفي اسيدي هستند و از اين حيث مي توانند سنگهاي آهكي را به تدريج حل كرده و حفره ايجاد كنند.

حفره ها وسيع و وسيع تر شده و به سبب ريزش ديواره هاي بين حفره اي، تالارهاي بزرگ و كوچك به وجود آمده است. انحلال در محل تالارها وسيع تر و راهروهاي تنگ و باريك است. يعني قابليت انحلال سنگها بيشتر بوده است. در غار عليصدر مردم روستا به اين تالارها اصطلاح ميدان داده اند، مانند ميدان امام با ميدان قايق وارونه و... توسط روستائيان گرديده است.

ب) رسوب گذاري:

 آبهاي زير زميني ضمن انحلال تدريجي سنگها، هر جا كه به عللي گاز 2co را آزاد كنند، كربنات كلسيم رسوب مي كند، خروجco2  به سبب تغيير فشار، دما و به هم خوردگي آب و... مي باشد. رسوبات كربنات كلسيم در صورتي كه خالص باشد به رنگ سفيد شيري نمايان مي شود. اشكال مختلف رسوب آهكي به صورت استالا كنيت، پرده، سوزن و رشته اي هستند.

ج) ريزش و لغزش:

بعد از اين كه قسمتهاي زيادي از سنگهاي آهكي حل شدند و ديوارهاي بين حفره اي نازك شد ريزشهاي مختلف صورت مي گيرد، كه توده هاي ريزش كرده به نوبه ي خود شكلهاي خاصي را در غار ايجاد مي كند در غار عليصدر بسياري از اشكال زيبا و تخيلي مربوط به همين توده هاي ريزشي است. مانند كف دست، فيل و شتر و ...

د) ايجاد گسل و درز:

آخرين عامل در جهت شكل گيري فضاها و مكانهاي داخلي غار حركات داخلي زمين و ريزشهايي بوده كه از سقف يكباره صورت گرفته است.(جهان پور علي، 1376)

زيست شناسي غار:

1.مكانيسم بيولوژيك تشكيل سنگهاي كربناته:

بعضي از گياهان و جانوران آبزي آهك محلول در آب را مي گيرند و از آن در ساختمان اسكلت يا صدف خود استفاده مي كنند، مانند تك سلوليهاي مختلف، مرجان ها، دوكفه ايها، اسفنج ها و ... كه پس از مرگ اين گونه جانوران بر اثر تجمع لاشه ي آنها بر روي هم رسوبات آهكي تشكيل مي شوند كه داراي منشاء بيولوژيك هستند.(نقشه ي راهنماي شهر همدان)

2.بيولوژي فعلي غار:

به دلايل گوناگون از جمله فقدان نور طبيعي و وجود املاح فراوان در آب هيچ گونه حيات جانوري در آب و خارج از آن در غار عليصدر وجود ندارد. ليكن وجود فيتوپلانكتون و باكتري در آب به اثبات رسيده است از طرفي مرطوب بودن هواي داخل غار و وجود نورافكن ها باعث تشكيل خزه در روي برخي سنگها گرديده كه بدون شك اثرات مخربي خواهد داشت. لذا اتخاذ تدابيري جدي به منظور از بين بردن اين خزه ها و جلوگيري از گسترش آن با اعمال نظر كارشناسي لازم و ضروري مي باشد.(نقشه س راهنماي شهر همدان)

استفاده ي توريستي از غار:

فكر استفاده ي توريستي از اوايل سال1354 به بعد شكل گرفت و از آن به بعد اهالي روستا مسافران و مشتاقان را با امكانات اوليه قايق، چراغ دستي، پارو به ديدار قسمتهاي اوليه ي غار مي بردند. پس از انقلاب اسلامي با وقفه اي مجددا  اداره ي غار به سازمان ايران گردي و جهانگردي محول شد تا اينكه در سال 1370 با همفكري اين سازمان و سازمان همياري شهرداري همدان شركتي به نام شركت سياحتي عليصدر تأسيس شد كه اين شركت فعاليت خود را در همان سال به منظور بهره برداري بهينه از غار و توسعه امكانات توريستي و تفريحي و ايجاد يك شهرك توريستي آغاز كرد. از آغاز تأسيس اين شركت تا كنون فعاليت هاي بسيار خوبي در خارج و داخل صورت گرفته كه از آن جمله مي توان به احداث هتل، كمپينگ، پاكينگ، ويلاهاي چوبي يك خوابه و دو خوابه، ايجاد سيستم صوتي و ارتباط تلفني در مجتمع و در داخل غار، ايجاد فضاي سبز مناسب اشاره كرد. علاوه بر آن ضمن تلاش براي شناسايي نقاط جديدي از غار اين شركت با پيگيريها و تلاش فراوان پرسنل شركت سياحتي عليصدر صورت گرفت و به مسيرهاي 700 متري شناسايي شده از قبل حدود 4 كيلومتر مسيرهاي جديد افزوده و نور پردازي شده كه در حال حاضر مورد بازديد مسافرين قرار مي گيرد. بازديد از محوطه وسيع قنديلها، قنديل بزرگ و جزيره سوم و چهارم به همراه پياده روي و غار نوردي از جمله مواردي هستند كه بازديد كنندگان امكان آن را يافته اند. تفكر و سكوت داخل غار، تحقيق و تفحص، قايقراني و هيجان، پياده روي و غار نوردي اعجاب و شگفتي، تفريح و سرگرمي، ديدار از صنايع دستي استان، خريد از بازارچه زيبايي مجتمع، كوه نوردي، آرامش و رفاه همه و همه از جمله مواردي است كه با بازديد از غار عليصدر امكان پذير است.

بنابراين حداقل يكبار بازديد غار شگفت انگيز عليصدر خصوصا نقاط تازه كشف شده براي هر كسي نه تنها مناسب و لذت بخش مي باشد، بلكه لازم است.(نقشه ي راهنماي شهر همدان)

نتيجه گيري:

ارتفاع قله ي عليصدر از سطح دريا 2180 متر و ارتفاع درب ورودي غار 1980 متر مي باشد(اختلاف از سطح دريا تا نوك قله 2000 متر) اين غار به وسيله ي رئوساي غار نوردي آلمان و انگليس در دو مرحله در سالهاي 2000-2001 نقشه برداري و توپوگرافي و مطالعه گرديد و علل پيدايش وو مطالعه غار با ديد بسيار علمي قرار است با شركت همين گروه در شهريور ماه سال82 انجام پذيرفت و نقشه برداري مذكور با استانداري نقشه برداري جهاني انجام شده و در اين ميان مي توان با رجوع به گزارشهاي مربوط نتايج زير را عنوان نمود.

1.غار عليصدر دقيقا بلندترين غار ايران مي باشد.

2.غار عليصدر داراي طواني ترين خط سفر آبي زير زميني جهان است.

3.در غار عليصدر موجودات زنده اي كه با چشم مسلح ديده شود وجود ندارد.

4.از لحاظ آب و هوايي و همچنين مناظر طبيعي يكي از رافعترين و بي نظيرترين غار جهان است.

5.طول اين غار 11440 متر مي باشد.

6.دماي غار پيوسته در تمام طول سال 16 درجه سانتي گراد مي باشد.

7.دماي آب غار پيوسته در تمام طول سال 12 درجه سانتي گراد مي باشد.

8.غار عليصدر در منطقه اي از رشته كوههاي زاگرس واقع گرديده است.

9.عمق آب در جاهاي مختلف از يك متر تا 16 متر متغير است.

10.   راهروهاي غار در سه جهت، جنوب شرقي شمال غربي(NW-SE)، شمال و شمال شرقي و جنوب و جنوب غربي(SSW-NNE)، جنوب شماليN.S)  (امتداد دارند.(نقشه ي راهنماي شهر همدان

نوشته شده توسط غلامرضا آریان در شنبه پنجم اردیبهشت ۱۳۹۴ |