دریاچه ها تو رفتگی های کاسه مانندی در سطح زمینند. این تو رفتگی ها، حوضه نامیده می شوند. حوضه دریاچه ها از راه های مختلفی تشکیل می شوند. در این مطلب راه های تشکیل دریاچه ها و حوضه های آنها بیان می شود:

بسیاری از دریاچه ها، به ویژه آنهایی که در نیمکره شمالی واقعند، به وسیله یخچال های طبیعی تشکیل می شوند. یخچال هایی که مناطق وسیعی از خشکی ها را در طول آخرین عصر یخبندان، در حدود 18،000 سال پیش می پوشاندند.

نحوه تشکیل این نوع از دریاچه ها به این شکل است که توده های عظیم یخ با تراشیدن زمین، چاله های عظیمی را به وجود می آورند. هنگامی که یخچال های طبیعی ذوب می شوند، آب ذوب شده تو رفتگی ها را پر می کند و در نتیجه دریاچه ها تشکیل می شوند.

همچنین یخچال های طبیعی دره های عمیق را می تراشند و هنگامی که ذوب می شوند مقدار زیادی خاک، سنگ ریزه و تخته سنگ را به صورت رسوب به جا می گذارند. این مواد گاهی اوقات سدهایی را تشکیل می دهند که آب های ذوب شده پشت آنها به دام می افتند و دریاچه های بیشتری ایجاد می کنند.

بسیاری از مناطق شمال آمریکا و اروپا با دریاچه های یخچالی پوشیده شده اند.

برخی از حوضه های دریاچه ها در جایی تشکیل می شوند که تکتونیک های صفحه، پوسته زمین را تغییر می دهد، آن را خم می کند و یا از هم جدا می کند. هنگامی که پوسته می شکند، ممکن است ترک های عمیقی به نام گسل تشکیل شود.

این گسل ها حوضه های طبیعی ایجاد می کنند که می توانند با آب حاصل از بارش باران و یا آب نهرهایی که در حوضه روان می شود پر شوند. هنگامی که این جنبش ها و تغییرات در نزدیکی اقیانوس ها رخ می دهد، بخشی از اقیانوس ممکن است به وسیله سدی که از زیر سطح زمین برمی آید مسدود شود و در نتیجه این بخش از آب اقیانوس به وسیله این برآمدگی خشکی به دام می افتد.

دریای کاسپین (خزر) به این ترتیب تشکیل شده است. دریاچه بایکال نیز به خاطر حرکت صفحات تکتونیکی تشکیل شده است.

بسیاری از دریاچه ها نیز به خاطر آتشفشان ها تشکیل می شوند. پس از این که یک آتشفشان غیر فعال می شود، ممکن است دهانه آن با باران یا برف ذوب شده پر شود. همچنین گاهی اوقات قله یک آتشفشان منفجر می شود و یا در طول فوران فرو می ریزد و یک چاله آتشفشانی بزرگ به جا می گذارد. این چاله ممکن است با آب باران پر شود و یک دریاچه تشکیل شود.

دریاچه کرتر، در ایالت اورگان ایالات متحده آمریکا، یکی از عمیق ترین دریاچه های جهان است. این دریاچه هنگامی تشکیل شد که مخروط آتشفشانی کوه باستانی «مزاما» فروریخت.

البته همه دریاچه ها در نتیجه پرشدن حوضه ها با آب ایجاد نمی شوند. برخی از دریاچه ها با آب رودها تشکیل می شوند. رودهای بالغ اغلب وقتی طول یک دشت را می پیمایند، منحنی مارپیچی به نام مئاندری را نیز طی می کنند. در طول دوره های بروز سیل، رود که پرشتاب شده ممکن است برای گذر از مئاندری یک میانبر ایجاد کند و در نهایت یک بدنه آبی ایستاده به جا بگذارد.

این قبیل دریاچه های کوچک، دریاچه کمانی نامیده می شود، چراکه شکل آنها منحنی و شبیه به U است.

دریاچه ها ممکن است در نتیجه رانش زمین و یا به وسیله گلرود هایی که خاک، سنگ، یا گل را از تپه ها و کوه ها پایین می آورند نیز ایجاد شوند. به این ترتیب که این آوارها جمع می شوند و سدهایی طبیعی تشکیل می دهند که می تواند جلوی جریان یک نهر را مسدود کند و دریاچه ای تشکیل دهد.

سگ های آبی هم از شاخه های درختان سدهایی می سازند که رودها و نهرها را به هم متصل می کند و برکه های بزرگ و یا باتلاق ها را تشکیل می دهد.

انسان ها نیز با حفر حوضه ها و یا با ساختن سد روی رودها و یا چشمه ها، دریاچه مصنوعی می سازند. دریاچه های مصنوعی می توانند به مخازن تبدیل شوند و آب برای آبیاری، استفاده بهداشتی و یا صنعتی در آنها ذخیره شود. دریاچه های مصنوعی همچنین می توانند استفاده های تفریحی مانند قایقرانی، شنا و ماهیگیری داشته باشند.

از طریق دریاچه های مصنوعی پشت سدها هم می توان برق آبی به دست آورد.

منبع:

http://education.nationalgeographic.com/education/encyclopedia/lake/?ar_a=1

نوشته شده توسط غلامرضا آریان در پنجشنبه بیست و دوم شهریور ۱۴۰۳ |

تفاوت رنگ آب در مرز بین دریای بالتیک و دریای شمال

رنگ آب در مرز بین دو دریا در کشور دانمارک باهم تفاوت دارند به طوری که آب در یکی کمرنگ تر و در دیگری پر رنگ تر است. در شهر توریستی اسکاگن این زیبایی را می توان دید، این شمالی ترین شهر دانمارکی هاست، جایی که دریای بالتیک و دریای شمال بهم میپیوندند.

معجزه قرآن دو دریا کنار هم
مـرز دریای شمال و بالتیک که به طور شگفت انگیزی هرگز از بین نمیرود …
و این همان چیزی است که در قرآن آمده است.

سوره مبارکه الرحمن
… مرج الْبحْریْن یلْتقیان (۱۹) بیْنهما برْزخٌ لا یبْغیان (۲۰) فبأی آلاء ربکما تکذبان (۲۱) یخْرج منْهما اللؤْلؤ و الْمرْجان (۲۲)
(۱۹)٫ دو دریا را به گونه ای روان کرد که با هم برخورد کنند.(۲۰)٫ اما میان آن دو حد فاصلیاست که به هم تجاوز نمی کنند.(۲۱)٫ پس کدامین نعمتهاى پروردگارتان را انکار می کنید؟(۲۲)٫ از آن دو، مروارید و مرجان خارج می شود.

آیا تا به حال فکر کرده اید ، چرا وقتی سفره های آب زیر زمینی در مجاورت دریا قرار می گیرند ، شوری آب دریا به درون سفره های آب شیرین نفوذ نکرده و آنها را شور و تلخ نمی کند ؟ حتما می دانید اگر چنین اتفاقی بیافتد ، سفره های آب زیر زمینی شیرین غیر قابل شرب می شوند . خبر دادن از وجود مرز و حایل بین آب شور و شیرین در دریاها ، یکی دیگر از اعجازهای علمی قرآن است .

تفاوت رنگ آب در مرز بین دریای بالتیک و دریای شمال

همه شما درمورد اهمیت آب به عنوان مایه حیات بشر و همه موجودات زنده ، آگاهی دارید . آب در فرهنگ اسلامی ، سمبل حیات ، مایه پاکی و رفع آلودگی ، سرمایه عمومی و بهترین نوشیدنی معرفی شده است . کلمه ” ماء ” ( آب ) ۵۹ بار در قرآن بکار رفته است . در آیات متعددی ، آب عامل حیات شمرده شده است . خداوند در آیه ۳۰ سوره انبیاء متذکر می شود که : ” ما هر چیز زنده ای را از آب قرار دادیم . “

رسول خدا ( ص ) آب را بهترین نوشیدنی در دنیا و آخرت دانسته ( بحار الانوار ، ج ۶۶ – ص ۵۶ ) و امام رضا (ع) از اهل بیت ایشان ، مزه آب را ، به مزه و طعم زندگی توصیف کرده است . ( بحار الانوار ، ج ۴۹ ، ص ۹۹ )

آب های شیرین و شور ، از موضوعات مورد بحث در رشته آب شناسی است . اشاره به این مسئله در قرآن ، توجه اندیشمندان را به خود جلب کرده است . در آیه ۵۳ سوره فرقان می خوانیم :

” او کسی است که دو دریا را در کنار هم قرار داد ، یکی گوارا و شیرین و دیگری شور و تلخ و در میان آنها برزخی قرار داد تا با هم مخلوط نشوند و از هم منفصل و جدا باشند . “

بسیاری از نکاتی را که قرآن درمورد دریاها مطرح کرده است ، بشر قرنها از آن بی اطلاع بود و به آن توجه نداشت . آیه۶۱ سوره نمل با اشاره به مرز میان آب شور و شیرین ، آن را نشانه قدرت خداوند ذکر می کند و می فرماید : « یا کسی که زمین را مسقر و آرام قرار داد و میان آن نهرهایی روان ساخت و برای آن کوههای ثابت و پابرجا ایجاد کرد و میان دو دریا مانعی قرار داد ( تا با هم مخلوط نشوند ، با این حال ) آیا معبودی با خدا است ؟ نه ، بلکه اکثر آنها نمی‏ دانند . »

همچنین در آِیه ۱۲ سوره فاطر آمده است : ” دو دریا یکسان نیستند . این یکی ، دریایی است که آبش گوارا و شیرین و نوشیدنش خوشگوار است ، و آن یکی ، شور و تلخ و گلوگیر است ، ( اما ) از هر دو گوشتی تازه می‏ خورید و وسایل زینتی استخراج کرده می‏ پوشید ، و کشتیها را در آن می‏ بینی که آبها را می‏ شکافند ( و به سوی مقصد پیش می‏ روند ) تا از فضل خداوند بهره گیرید و شاید شکر ( نعمتهای او را ) بجا آورید . “

با پیشرفت دانش روشن شد که سفره های آب شیرین در ساحل در کنار دریا یافت می شود ، بدون آنکه شوری آب دریا در آنها اثر کند . ازآنجا که وزن مخصوص آب شیرین کمتر از وزن مخصوص آب شور است ، در نواحی ساحلی ، آب شیرین در روی آب شور دریا قرار می گیرد . میان آب شیرین و آب شور دریا ، حدّ و مرزی وجود دارد که آن را سطح تداخل یا سطح مشترک می نامند . در مناطق ساحلی ، بیشترین تنوع موجودات زنده یافت می شود .

این مناطق حداکثر ۲۰۰ متر عمق دارند و نور خورشید می تواند در آنها نفوذ کند . در نتیجه ، انواع موجودات اعم از جُلبکها ، نرم تنان و ماهیها در این محیط ها رشد می کنند و اینها یکی از منابع مهم تامین غذای انسانها بشمار می روند . علاوه بر آن ، مناطق ساحلی از نظر رسوبات و تشکیل آهن ، منگنز ، آلومینیوم و سایر املاح و فلزاتی که ذخایری با ارزش هستند ، از اهمیت برخوردارند .

مصداق های مختلفی از دریاهای شوری وجود دارد که هر یک ترکیبات و خصوصیات خاص خود را دارند و با هم مخلوط نمی‌شوند . مانند دریای احمر و اقیانوس هند . نمک و گرما در دریای احمر بیشتر از اقیانوس هند است . میان آنها آبی وجود دارد که از نظر خصوصیات ، حد متوسط این دو دریا است . اقیانوسها نیز درواقع از دریاهای متعددی تشکیل شده‌اند که از نظر غلظت ، دما ، ترکیب و شرایط زیستی با هم فرق دارند ، ولی مرز ناپیدایی میان آنها وجود دارد و مانع مخلوط شدن آب آنها می شود . در قرن بیستم با عکس برداری از اقیانوسها توسط ماهواره‌ های پیشرفته ، دانشمندان به این موضوع پی بردند . اقیانوس شناسان با مشاهده تفاوت رنگ آبهای اقیانوسها ، آنها را بررسی کرده و دریافتند که اقیانوسها درواقع از دریاهایی تشکیل شده اند که به هم متصل اند ، ولی از مرز مشخصی فراتر نمی ‌روند و با هم مخلوط نمی ‌شوند .

درواقع ، یک نیروی فیزیکی به نام ” کشش سطحی ” موجب می شود که آبهای دو دریا با خصوصیات مختلف با هم مخلوط نشوند . کشش سطحی ایجاد شده توسط اختلاف چگالی آبهای آنها ، درست مانند یک دیوار نازک بین آنها عمل می کند و مانع اختلاط آب دریاها می شود . با آْنکه موجهای بزرگ و جریان های قوی در این دریاها وجود دارد ، این دریاها مخلوط نمی شوند و مرز حائل میان آنها از بین نمی رود .

دکتر موریس بوکای ، اندیشمند و پزشک فرانسوی می گوید : « هیچیک از آیات قرآن درباره دریاها ، با عقاید ، اساطیر یا خرافات موجود در عصر نزول قرآن ، همخوانی ندارد . آیاتی از قرآن که به بحث درباره اقیانوسها و دریاها می پردازند ، موضوعاتی قابل تامل و اندیشیدن هستند و نشانه هایی از قدرت خداوند هستند . » وی می افزاید :

« اکنون پدیده عدم اختلاط فوری آبهای شور دریاها با آبهای شیرین رودهای بزرگ ، به خوبی شناخته شده است . برخی تصور می کنند که منظور قرآن از این پدیده ، اشاره به دجله و فرات است ، اما رودهای بزرگ زیادی مثل می سی سی پی و یانگ تسه ، همان خصوصیات را دارند . این آیات ، علاوه بر آنکه اعجاز بشمار می روند ، بشر را به منافع حاصل از آبهای شیرین و شور مثل مرجان ، مروارید و سایر اشیاء و زیورهای ارزشمند توجه می دهند و خواننده را به تامل فرا می خوانند . »

آیاتی که به فاصله دریاها اشاره دارند ، دارای نکات معرفتی نیز هستند . مفسران تفسیر دیگری از این آیات ارائه کرده اند . به تعبیر آنها اینکه خداوند دو آب شیرین و شور را به هم نزدیک کرد ، ولی آنها را در هم نیامیخت ، نمادی از تفاوت مومن و کافر است . در تفسیر این آیات گفته شده با آنکه مؤمن و کافر هر دو در روی زمین در کنار هم زندگی می کنند ، درعین حال با هم یکی نیستند .

در این آیات ، مؤمن و کافر به آب گوارا و آب شور تشبیه شده اند ، بدین معنا که مومن و کافر هرچند در بسیاری از مظاهر زندگی شبیه به هم هستند ، اما در طی مراحل رشد و کمال ، یکسان نیستند . مؤمن دارای فطرتی پاک و اصیل است که به واسطه سرشت پاک و اعمال نیک خود ، سعادت ابدی را کسب می کند . اما کافر با انحراف از فطرت انسانی خود ، هلاک و گمراه می شود . این دو ، مانند آبهای شور و شیرین گرچه در بسیاری از امور متعارف زندگی مشترکند و از نعمتهای الهی نظیر ماهی و انواع خوراکیها مثل هم بهره می برند ، اما در هدف و مقصد زندگی از هم بسیار فاصله دارند .

خدای متعال در آیه ۳۹ سوره نور ، اعمال کافران را به سرابی تشبیه می کند . شخص تشنه ، سراب را آب تصور می کند ، اما هنگامی که به آن می رسد ، درمی یابد که به چیزی دست نیافته است . کافرانی که از نور ایمان بی بهره اند ، در تاریکی و ظلمت شدید بسر می برند . آیه ۴۰ سوره نور ، ظلمتی را که کافران در آن قرار دارند ، به تاریکیهای موجود در اعماق اقیانوسها تشبیه کرده است . لازم به ذکر است در اعماق اقیانوسها ، موجهایی بر روی هم قرار دارند و فضایی کاملا تاریک بوجود آمده است . بر طبق علم اقیانوس شناسی بین ۳ تا ۳۰ درصد نور خورشید در سطح دریا بازتاب می یابد . سپس ، در عمق ۲۰۰ متری دریا ، تقریبا تمامی رنگهای طیف نور – بجز رنگ آبی – جذب می شوند . در این آیات آمده است :

« کسانی که کافر شدند اعمالشان همچون سرابی است در یک کویر ، که انسان تشنه آن را از دور آب می‏ پندارد ، اما هنگامی که به سراغ آن می‏ آید ، چیزی نمی‏ یابد ! و خدا را نزد آن می‏یابد … » ، « یا همچون ظلماتی در یک دریای عمیق و پهناور ، که موج آن را پوشانده ، و بر فراز آن موج دیگری است ، و بر فراز آن ابری تاریک است ، ظلمتهایی است یکی بر فراز دیگری … » ( نور آیات ۳۹ و ۴۰ )

نکته ای که متفکران را به حیرت افکنده ، اشاره خداوند متعال به وجود دو موج در دریاهاست . با تکامل تکنولوژی و فرستادن زیر دریایی های پیشرفته به اعماق اقیانوسها ، دانشمندان متوجه شدند که به علت غلظت بیشتر آبهای واقع در اعماق دریاها ( در مقایسه با آبهای سطحی ) دو نوع موج در درون آنها پدید می آید . موجهای داخلی و موجهای سطحی / امواج لایه زیرین که تاریک هستند دیده نمی شوند ، اما امواج فوقانی قابل رؤیتند . گویی امواج بر هم انباشته شده و موجی بر روی موج قرار دارد !

تفاوت رنگ آب در مرز بین دریای بالتیک و دریای شمال

پروفسور دوگارو ، اقیانوس شناس آلمانی ، پدیده امواج بر فراز یکدیگر را حقیقتی علمی و کاملا روشن می دانست . درعین حال ، وی بر این باور بود : « با پیشرفت علم ، نیازی به دین نیست . » اما وقتی آیات سوره نور را شنید ، با شگفتی اظهار داشت : ” امکان ندارد این سخنان انسان باشد . این آیات دلیلی بر اعجاز دین اسلام است . »

حال باید اندیشید آیا بشری که هزار و چهار صد سال پیش در بیابانهای خشک و سوزان عربستان می زیسته ، می توانست بدون اتکاء به علم الهی از موجهای داخلی در اعماق اقیانوسها خبر دهد ؟ اینجاست که باید دربرابر قرآن و اعجاز آن فروتنی نمود و در این آیه زیبا تامل کرد که می فرماید : « مسلماً در آفرینش آسمانها و زمین ، و آمد و رفتِ شب و روز ، نشانه‏ های ( روشنی ) برای خردمندان است . ” ( آل عمران – ۱۹۰

نوشته شده توسط غلامرضا آریان در شنبه هشتم تیر ۱۳۹۸ |

چمن متحرک یا "چملی گول" یکی از بی نظیرترین پدیده های ایران و حتی جهان است که در دل طبیعت تکاب جا خوش کرده و هنوز رازی سر به مهر به شمار می رود.

چمل گلی

این چمن به صورت جزیره ‌ای متحرک با مساحت بیش از 100 مترمربع بر روی برکه ای کوچک خودنمایی می‌کند که با وزش باد و جریان هوا و یا تکان خاصی به جهات مختلف تغییر مسیر داده و حرکت می ‌کند و همین امر موجب منحصر به ‌فرد شدن این جاذبه طبیعی شده ‌است.

چمل گلی

کل مساحت این برکه عجیب به وسعت یک هکتار است در میان دره ‌ای عمیق قرار گرفته که نیزارها، چمن سرسبز درختان بلند و گلهای زیبا اطراف آن جلوه‌ای خاص و طبیعی و زیبا به آن بخشیده‌ است.

«چملی گول» در زبان محلی این منطقه یعنی «جزیره ای از چمن بر روی برکه»، چمن متحرک چملی، قطعه بزرگی از نی هایی است که از به هم چسبیدن ریشه آنها بدون ارتباط با زمین بر روی آب شناور مانده، تشکیل شده است.
چمن به صورت معلق و شناور در وسط این برکه قرار گرفته و دارای پوشش گیاهی کاملا مطلوب و مناسب است و حتی در فصل زمستان و سرمای هوا نیز چمن آن سبزی خود را از دست نمی دهد.
قطعه چمن متحرک به صورت یک نیم قوس کمانی که از پیرامون برکه جداست هنگام حرکت جاذبهء فوق العاده ای را ایجاد می کند و از این لحاظ یکی از مناطق مهم طبیعی و گردشگری آذربایجان غربی محسوب می شود.عمق این برکه زیاد بوده و ماهی و مرغابی های وحشی در اطراف این چمنزار جلوه و زیبایی خاصی را پدید می آورد.
از علت حرکت و شناور بودن این چمن شگفت انگیز اطلاعی دقیق در دست نیست اما برخی کارشناسان علت آن را منطبق و متناسب با حرکت وضعی زمین و عده ای دیگر ناشی از عوامل طبیعی و وزش باد می دانند. 

به علت لجن زار بودن و نیزار انبوه اطراف دریاچه نزدیک شدن به محدوده آن مشکل و تنها از طرف شرق دریاچه یک راه باریک منتهی به محدوده و ساحل دریاچه موجود است. اگر چمن در صورت حرکت به سواحل نزدیک شد انسان می تواند بر روی این چمن بایستد اما اگر بر اثر وزش باد حرکت کرد باید یا منتظر ماند دوباره چمن به سواحل نزدیک شود یا مجبور به شنا کردن می شوید.

چملی گلی

عمق این برکه زیاد بوده و براساس سنجش اولیه 8 تا 15 متر تخمین زده شده و وجود مرغابی های وحشی در اطراف این چمنزار جلوه و زیبایی خاصی پدید می آورد. همچنین به دلیل حرکت این قطعه، عرض رودخانه در آن نقطه زیاد شده و حدود 5 متر از قطر قطعه متحرک بیشتر شده است.

حرکت چمن متحرک تنها در این فاصله کوتاه 6-5 متری است و عملا حرکت آن محسوس نمی باشد؛ ولی در صورت وجود باد و توقف کافی میتوان به حرکت آن پی برد. به علت بزرگ و سنگین بودن چمن، امکان اینکه انسان بتواند بدون مشکل بر روی آن حرکت کند وجود دارد. تنها ممکن است در برخی نقاط به دلیل نازک شدن چمن، در اثر فشار پایین رفته و پاها درون آب فرو رود.

بر اساس بررسی های به دست آمده این منطقه متعلق به دور سوم زمین شناسی است و چمن نیز از ریشه های به هم تنیده نی ها درست شده است در این راستا با وزش باد به راحتی حرکت می کند.

نبود جاده دسترسی مناسب، امکانات رفاهی و بهداشتی متناسب با حضور گردشگران داخلی و خارجی و عدم تبلیغات و معرفی این اثر از دلایل ناشناخته ماندن چمن متحرک تکاب است.

چمن متحرک در روستای ویر در فاصله حدود 20 کیلومتری شرق شهر تکاب در استان آذربایجان غربی قرار دارد. چمن در سمت غرب روستا و در فاصله حدود 1 کیلومتری آن واقع شده که باید پیاده طی شود. و در این فاصله می توان از مناظر طبیعی اطراف این دریاچه نیز که بسیار بدیع و منحصر به فرد می باشد استفاده کرد. برای رفتن به این چمن دو راه وجود دارد، راه اول از جاده تکاب به بدرلو است که بعد از روستای یلقون آغاج و راه دوم از سمت تخت سلیمان، از جاده همپا به بدرلو است و از نرسیده به روستای قوشه بلاغ، به راه میانبر قوشه بلاغ به بدرلو وارد شده و بعد از طی چند کیلومتر به روستای «ویر» می رسد و چمن در این روستا قرار دارد.

نوشته شده توسط غلامرضا آریان در شنبه ششم بهمن ۱۳۹۷ |

جزایر، مناطقی از خشکی ها هستند که به قاره ای متصل نیستند و با آب احاطه شده اند. اغلب به گروهی از جزایر مجمع الجزایر گفته می شوند.

دو نوع اصلی از جزایر وجود دارد. جزایر قاره ای و جزایر اقیانوسی.

جزایر قاره ای بخشی از فلات قاره هستند. (فلات قاره بخشی از بستر دریا در اطراف یک خشکی بزرگ است که در آن دریا نسبتاً کم عمق است.) بریتانیای کبیر نمونه ای از جزایر قاره ای است. این جزیره روی فلات قاره اروپا قرار دارد.

جزایر اقیانوسی جزایری هستند که روی فلات قاره قرار ندارند. بسیاری از جزایر اقیانوسی به وسیله آتشفشان های زیردریایی تشکیل شده اند. مثل هاوایی که در اقیانوس آرام تشکیل شده است.

 

در این جا درباره برخی از جزایر مطرح جهان توضیحاتی ارایه می شود.

⇐ گرینلند
گرینلند بزرگ ترین جزیره غیر قاره ای جهان است. مساحت گرینلند 822706 مایل مربع (2129 کیلومتر مربع) است. وسعت گرینلند بیش از دو برابر وسعت دومین جزیره بزرگ جهان یعنی گینه نو است. با وجود وسعت زیاد جزیره گرینلند، جمعیت آن تنها حدود 56000 نفر است و یکی از کم جمعیت ترین مناطق جهان محسوب می شود.

دلیل کم جمعیت بودن گرینلند این است که بیشتر این جزیره از یک ورقه یخ پوشیده شده است. گرینلند بخشی از قاره آمریکای شمالی است، اما به لحاظ سیاسی بخشی از اروپا محسوب می شود چراکه جزیی از کشور دانمارک است.

⇐ بریتانیای کبیر
بریتانیای کبیر نهمین جزیره بزرگ جهان و بزرگ ترین جزیره میان جزایر بریتانیا (شامل انگلستان، ایرلند و جزایر کوچک تر) است. بریتانیای کبیر سومین جزیره پر جمعیت جهان نیز هست. بریتانیای کبیر بخشی از اروپا است و در شمال غربی فرانسه قرار دارد.

⇐ ماداگاسکار
ماداگاسکار چهارمین جزیره بزرگ جهان است. این جزیره در سواحل جنوب شرقی آفریقا واقع شده است. ماداگاسکار زیستگاه انبوهی از گونه های جانوری و گیاهی است. گونه هایی که در هیچ نقطه دیگری از زمین یافت نمی شوند. حدود 80 درصد حیات گیاهی و جانوری ای که در این جزیره یافت می شود تنها می توانند در ماداگاسکار وجود داشته باشند. وضعیت ماداگاسکار از این نظر به قدری منحصر به فرد است که برخی از دانشمندان به آن قاره هشتم اطلاق می کنند.

⇐ هونشو
هونشو بزرگ ترین جزیره در میان جزایر تشکیل دهنده کشور ژاپن است. این جزیره هفتمین جزیره بزرگ جهان است و با بیش از 100 میلیون نفر جمعیت، بعد از جزیره جاوا در اندونزی، دومین جزیره پر جمعیت جهان محسوب می شود. بلندترین کوه هونشو، کوه آتشفشانی فوجی است و بزرگ ترین شهر این جزیره نیز توکیو، پایتخت ژاپن است.

⇐ لوزون
لوزون جزیره اصلی در میان شمار زیادی از جزایری است که کشور فیلیپین را تشکیل می دهند. لوزون پنجمین جزیره پرجمعیت جهان است و شهر مانیل پایتخت فیلیپین در آن قرار دارد. خلیج مانیل به خاطر اندازه و محل قرارگیریش یکی از بهترین بنادر طبیعی جهان محسوب می شود.

 

واقعیت های خواندنی درباره جزایر جهان

↵ جزیره جاوا در اندونزی با بیش از 130 میلیون نفر جمعیت، پرجمعیت ترین جزیره جهان است.

↵ بلندترین کوه موجود در یک جزیره، پانکیک جایا در جزیره گینه نو است.

↵ برخی از جزایر ساخته دست انسانند. فرودگاه کانسای در کشور ژاپن در یک جزیره ساخت دست انسان احداث شده.

↵ اصطلاح جزیره بیابانی در مورد جزیره ای به کار می رود که هیچ انسانی بر روی آن زندگی نمی کند.

↵ ناپلئون بناپارت در جزیره کرس متولد شد.

↵ بزرگ ترین جزیره در دریای مدیترانه، سیسیل نام دارد.

↵ تقریباً از هر 6 نفر یک نفر در جزیره زندگی می کند.

↵ جزیره قشم بزرگ ترین جزیره ایران، بزرگ ترین جزیره خلیج فارس و یکی از بزرگ ترین جزایر غیر مستقل جهان با موقعیتی استراتژیک است.

 

منبع: http://www.ducksters.com/geography/islands.php

نوشته شده توسط غلامرضا آریان در پنجشنبه بیست و دوم شهریور ۱۳۹۷ |

دریاچه یک بدنه آبی است که با خشکی احاطه شده است. میلیون ها دریاچه در جهان وجود دارد. دریاچه ها در هر قاره و هر نوع محیطی یافت می شوند. در کوه ها، بیابان ها، دشت ها و در نزدیکی سواحل دریاها هم ممکن است با دریاچه ای مواجه شویم.

دریاچه ها اندازه های متفاوتی دارند. مساحت برخی از آنها تنها چند متر مربع است و به قدری کوچکند که در یک حیاط خلوت هم جا می شوند. به این دریاچه های کوچک اغلب آبگیر اطلاق می شود. دریاچه هایی هم وجود دارند که به قدری بزرگند که دریا نامیده می شوند. دریای کاسپین (خزر) در شمال ایران، واقع در قاره های اروپا و آسیا، با مساحت بیش از 370000 کیلومتر مربع (143000 مایل مربع)، بزرگ ترین دریاچه جهان است.

دریاچه ها از لحاظ عمق هم با هم متفاوتند. عمیق ترین دریاچه جهان، دریاچه بایکال در روسیه است. کف آن در جاهایی تقریباً 2 کیلومتر (بیش از 1 مایل) زیر سطح آب است. مساحت دریاچه بایکال کمتر از نیمی از مساحت دریاچه سوپریور-یکی از دریاچه های بزرگ شمال آمریکا- است اما حدود چهار برابر عمیق تر از آن است. دریاچه هایی نیز وجود دارند که به قدری کم عمقند که به راحتی می توان در سراسر آن راه رفت.

دریاچه ها ممکن است در ارتفاعات مختلف به وجود آمده باشند. یکی از مرتفع ترین دریاچه ها، دریاچه تیتیکاکا است که در رشته کوه آند، بین بولیوی و پرو قرار دارد. این دریاچه 3810 متر (12500 فوت) بالاتر از سطح دریا قرار دارد. پست ترین دریاچه، دریای مرده (بحر المیت) است که بین اسراییل و اردن واقع است. این دریاچه بیش از 395 متر (1300 فوت) پایین تر از سطح دریا است.

آب دریاچه ها از باران، برف، یخ ذوب شده، رودها و آب های زیرزمینی تأمین می شود. بیشتر دریاچه ها حاوی آب شیرینند.

دریاچه ها یا بازند یا بسته. اگر رودها یا خروجی های دیگر آب یک دریاچه را به همراه خود ببرند به آن دریاچه، دریاچه باز می گویند. همه دریاچه های آب شیرین بازند. اگر آب یک دریاچه تنها از راه تبخیر از آن خارج شود این دریاچه بسته است. دریاچه های بسته معمولاً نمکی یا شور می شوند. دلیل شور شدن دریاچه های بسته این است که آب آنها تبخیر می شود و مواد جامدی به جا می ماند که بیشترش نمک است. آب برخی از دریاچه ها از آب اقیانوس ها هم شورتر است.

 

در زیر درباره برخی از بزرگ ترین و مهم ترین دریاچه های جهان اطلاعاتی ارایه می شود:

⇐ دریای کاسپین (خزر)

دریای کاسپین از نظر سطحی که اشغال کرده، بزرگترین دریاچه جهان محسوب می شود. این دریاچه به قدری بزرگ است که گاهی اوقات به عنوان اقیانوس کوچک و یا تنها دریای جهان که به اقیانوسی متصل نیست طبقه بندی شده است. پنج کشوری که در خط ساحلی دریای خزر قرار دارند عبارتند از ایران، روسیه، قزاقستان، آذربایجان و ترکمنستان. بیش از 130 رودخانه به داخل دریای کاسپین جریان می یابد که بزرگ ترین آنها رود ولگا است.

⇐ دریاچه های بزرگ

دریاچه های بزرگ در آمریکای شمالی و در مرز بین کانادا و ایالات متحده آمریکا واقع شده اند. دریاچه های بزرگ شامل پنج دریاچه هستند که عبارتند از: میشیگان، هیوران، ایری، انتاریو، و سوپریور. این 5 دریاچه با هم بزرگ ترین دریاچه های آب شیرین روی زمین را تشکیل می دهند.

شهرهای بزرگ زیادی در ساحل دریاچه های بزرگ قرار دارند. از جمله آنها می توان به شیکاگو (بزرگ ترین شهر)، تورنتو و دیترویت اشاره کرد.

⇐ دریاچه بایکال

دریاچه بایکال با 1640 متر عمق، عمیق ترین دریاچه جهان است. این دریاچه در جنوب روسیه واقع شده است. دریاچه بایکال از نظر حجم اولین دریاچه جهان و از نظر درازا دومین دریاچه جهان محسوب می شود.

⇐ دریاچه تانگانیکا

دریاچه تانگانیکا با 720 کیلومتر درازا، طولانی ترین دریاچه جهان است. تانگانیکا دومین دریاچه عمیق جهان و از نظر حجم دومین دریاچه است. دریاچه تانگانیکا در آفریقا واقع شده است و چهار کشور تانزانیا، زامبیا، جمهوری دموکراتیک کنگو و بروندی در ساحل آن قرار دارند.

⇐ دریاچه تیتیکاکا

دریاچه تیتیکاکا واقع در رشته کوه های آند بین پرو و بولیوی بزرگ ترین دریاچه در آمریکای جنوبی است و همچنین مرتفع ترین دریاچه جهان است که در آن کشتیرانی می شود.

⇐ دریاچه ویکتوریا

دریاچه ویکتوریا از نظر بزرگی سطح، بزرگ ترین دریاچه آفریقا است. سه کشور تانزانیا، کنیا و اوگاندا در ساحل دریاچه ویکتوریا قرار دارند.

 

چند نکته درباره دریاچه ها

↵ دریای مرده (بحر المیت) در مرز اسرائیل و اردن پست ترین دریاچه جهان است. این دریاچه 400 متر زیر سطح دریا است.

↵ مرتفع ترین دریاچه جهان، اوخوس دل سالادو نام دارد. این دریاچه در ارتفاع 6 391 متری زمین و در دهانه کوهی در رشته کوه آند در مرز بین شیلی و آرژانتین واقع شده است.

↵ بزرگ ترین دریاچه اروپا دریاچه لادوگا نام دارد و در روسیه واقع است.

↵ دریاچه زیر یخچالی، دریاچه ای است که به طور دایمی پوشیده از یخ است. بزرگ ترین دریاچه از این دست دریاچه وستاک واقع در قطب جنوب است.

↵ دریاچه ها با شیوه های مختلف و جالبی ایجاد می شوند. دریاچه ها در دهانه آتشفشان، در گودال های داخل زمین، به خاطر سدهای ساخته شده به وسیله انسان تشکیل می شوند و یا حتی مصنوعی و ساخته دست انسانند.

↵ بیش از 187.000 دریاچه در فنلاند وجود دارد و به همین دلیل به فنلاند سرزمین هزار دریاچه گفته می شود.

 

دما، نور و باد سه عامل اصلی است که ویژگی های فیزیکی یک دریاچه را تحت تاثیر قرار می دهد.

دما و نور از دریاچه ای به دریاچه ای دیگر متفاوت است. عمق، رشد گیاه، مواد محلول، زمان روز، فصل و عرض جغرافیایی همگی می توانند بر توانایی نور برای عبور از میان آب دریاچه اثر بگذارند.

نور و باد دمای دریاچه ها را تحت تأثیر قرار می دهند. نور خورشید آب را گرم می کند و باد آن را خنک می کند. بیشتر دریاچه ها فرایندی به نام طبقه بندی حرارتی را طی می کنند. طبقه بندی حرارتی به سه لایه اصلی دریاچه، هر یک با یک درجه حرارت متفاوت اطلاق می شود. سطحی ترین لایه دریاچه اپیلیمنیان (epilimnion) است. لایه میانی آن متالیمنیان (metalimnion) یا ترموکلاین (thermocline) است. عمیق ترین لایه نیز هایپولیمنیان (hypolimnion) نامیده می شود.

مهم ترین مواد شیمیایی داخل دریاچه نیتروژن و فسفرند. این مواد شیمیایی به گیاهان غنی از مواد مغذی و جلبک ها اجازه می دهند رشد کنند. موجودات زنده دیگری که از این گیاهان و جلبک ها تغذیه می کنند، یک اکوسیستم سالم و پیچیده ایجاد می کنند.

شیمی یک دریاچه تحت تأثیر فرایندهای زیستی، زمین شناسی و روندهای انسانی قرار دارد. تعادل مواد مغذی ممکن است به وسیله پدیده های زیستی مانند «شکوفه جلبک» تغییر کند. هنگامی که جلبک خیلی سریع تولید مثل می کند از رسیدن هر نوع مواد مغذی به زیر سطح دریاچه جلوگیری می کند.

فرایندهای طبیعی مانند فوران آتشفشان در نزدیکی دریاچه هم با وارد کردن گازها و مواد معدنی جدید می تواند ترکیب شیمیایی دریاچه را تغییر دهد. آلودگی هایی مثل مواد شیمیایی سمی ای که از صنعت و یا کشاورزی وارد دریاچه می شود هم می تواند شیمی دریاچه را تحت تأثیر قرار دهد.

مقدار اکسیژن و سطح pH هم بر ترکیب شیمیایی آب دریاچه اثر می گذارد. آب یک دریاچه باید از مقدار مناسبی از اکسیژن برخوردار باشد تا حیات در دریاچه حفظ شود.

سطح pH ماده نشان می دهد که آیا آن ماده اسید است یا باز. موادی با pH کمتر از 7 اسیدی هستند. مواد با pH بزرگ تر از 7 بازند. دریاچه های مختلف سطوح مختلف pH دارند که براساس آن نوع حیات موجود در دریاچه تعیین می شود. دریاچه تانگانیکا که یکی از دریاچه های بزرگ آفریقا است، دارای PH بسیار بالا است.

این دریاچه مملو از مواد معدنی محلول در آب است. ماهی ای مانند سیکلید در دریاچه تانگانیکا رشد می کند. البته تیلاپیا که گونه ای از سیکلید است می تواند در دریاچه های با pH بسیار پایین نیز رشد کند.

وقتی دریاچه ها تشکیل می شوند به همان شکل باقی نمی مانند. آنها هم مثل انسان ها، مراحل مختلفی از زندگی دارند که شامل جوانی، بلوغ، پیری و مرگ است. همه دریاچه ها، حتی بزرگ ترین آنها، هنگامی که حوضه هایشان با رسوب و مواد گیاهی پر می شود به آرامی ناپدید می شوند. پیری طبیعی یک دریاچه خیلی به کندی و در طول صدها و حتی هزاران سال اتفاق می افتد اما با دستکاری انسان این روند تنها چند دهه طول می کشد.

گیاهان و جلبک های دریاچه به آرامی می میرند. آب گرم و کم عمق لایه فوقانی دریاچه باعث می شود گیاهان و جلبک ها تجزیه شوند و در نهایت به داخل حوضه فرو روند. گرد و غبار و مواد معدنی هم در در دریاچه ته نشین می شوند. آنها با گیاهان ترکیب می شوند و رسوبات را تشکیل می دهند. باران نیز خاک و سنگریزه ها را می شوید به حوضه می ریزد.

به اینها بقایای ماهی ها و سایر جانوران را نیز باید افزود که در کف دریاچه جمع می شوند. سپس دریاچه کوچک می شود و این روند از کناره ها شروع می شود و به سمت وسط دریاچه کشیده می شود. در نهایت دریاچه به مرداب یا باتلاق تبدیل می شود. در این مرحله، فرایند خشک کردن به طور چشمگیری کند می شود.

دانشمندانی که درباره دریاچه ها و تالاب ها مطالعه می کنند مطمئن نیستند که در نهایت چرا دریاچه های زمین خشک می شوند.

دریاچه های خشک شده محل مناسبی برای یافتن و مطالعه فسیل ها است. دانشمندان اغلب بستر دریاچه های باستانی را حفر می کنند. بقایای موجودات زنده، از باکتری های تک سلولی گرفته تا دایناسورها در طول زمان در بستر دریاچه به صورت رسوب درآمده اند. در واقع، برخی از دانشمندان بر این باورند که موجودات زنده روی زمین برای اولین بار در دریاچه ها ایجاد شده اند.

 

سه راه اصلی برای طبقه بندی دریاچه ها وجود دارد: این که یک دریاچه چه میزان مواد مغذی دارد، آب یک دریاچه چگونه مخلوط می شود و چه نوع ماهی هایی در یک دریاچه زندگی می کنند.

⇐ وقتی دریاچه ها براساس میزان مواد مغذی آنها طبقه بندی می شوند: به طور کلی، روشن تر بودن آب دریاچه به این معنی است که مواد مغذی کمتری در آن است. به سختی می توان درون دریاچه هایی که از نظر مواد مغذی خیلی غنی هستند را مشاهده کرد. این شامل دریاچه هایی که ناسالمند هم هست چرا که آنها بیش از حد مواد مغذی دارند. لازم است دریاچه ها از نظر داشتن مواد مغذی متعادل باشند.

⇐ وقتی دریاچه ها براساس این که آب آنها چگونه مخلوط می شود طبقه بندی می شوند: براین اساس دریاچه ها را براساس این که چگونه مخلوط می شوند یا از بالا به پایین وارونه می شوند طبقه بندی می کنند. این از بالا به پایین مخلوط یا وارونه شدن آب دریاچه گردش دریاچه نامیده می شود.

آب درون برخی از دریاچه ها، به خصوص آنهایی که کم عمقند، در تمام طول سال مخلوط می شوند. دریاچه های کم عمق گردش دریاچه ای بسیار کمی دارند. دریاچه های عمیق گردش در مقیاس بزرگ را تجربه می کنند.

⇐ وقتی دریاچه ها براساس انواع ماهی هایی که دارند طبقه بندی می شوند: این نوع طبقه بندی به افراد شاغل در صنعت ماهیگیری کمک می کند بدانند چه انواعی از ماهی ها را می توانند از یک دریاچه بگیرند. به عنوان مثال، وقتی به یک دریاچه، دریاچه آب سرد می گویند یک ماهیگیر می داند که می تواند انتظار پیدا کردن ماهی قزل آلا که یک ماهی آب سرد است را در آن داشته باشد.

دریاچه ای که رسوبات گل آلود دارد، بیشتر احتمال دارد که گربه ماهی داشته باشد.

راه های دیگری هم برای طبقه بندی دریاچه ها وجود دارد، مانند این که آیا بسته اند و یا این که آیا رودی به آنها جریان دارد یا نه. نوع دیگر طبقه بندی بر اساس این است که آیا مورد استفاده عموم قرار می گیرند یا نه. بسیاری از افراد هم اندازه دریاچه ها را ملاک می گیرند.

 

منابع:

http://education.nationalgeographic.com/education/encyclopedia/lake/?ar_a=1

http://www.ducksters.com/geography/lakes.php

نوشته شده توسط غلامرضا آریان در پنجشنبه بیست و دوم شهریور ۱۳۹۷ |