برجستگیهایی که دارای ساختمان پیچیده باشند رشته کوه و یا رشته چین خورده نامیده میشوند.ظهور و پیدایش یک رشته چین خورده که به آن کوهزایی گفته می شود.ممکن است قبل از بالا آمدن و یا ضمن بالا آمدن،عمل چین خوردگی صورت گرفته باشد. در مورد تشکیل رشته کوهها،تئوری های مختلفی وجود دارد:

1-سرد شدن پوسته زمین

 این تئوری قدیمی بوده و پیدایش برجستگی های زمین را نتیجه سرد شدن پوسته جامد زمین دانسته ولی چنانچه میدانیم از ابتدای دوران اول زمین شناسی،دمای خارجی زمین تغییرات قابل ملاحظه ای نداشته است.، در صورتی که چندین مرحله کوهزایی در این مدت صورت گرفته که تازه ترین آن کوهزایی آلپ است که در اثر رشته کوههای،اروپای مرکزی و شرقی ،آناتولی،البرز زاکرس و هندوکش و هیمالیا و... تشکیل یافته است. از طرف دیگر جدایی زمین از خورشیدو سرد شدن ناگهانی آن باعث پیدایش برجستگیهای کوچکی گردیده است ولی نمیتوان این تئوری را در مراحل بعدی کوهزایی تعمیم داد.

2- فشار های جانبی طبق نظریه ارگان(َArgand)

فشار های جانبی عامل اصلی چین خوردگیهاست و طبق این تئوری،قاره ها که قسمتهای سخت زمین را تشکیل میدادند،ضمن عمل جابجایی و قرار گرفتن در وضع فعلی،محیط های رسوبی وسیعی را ایجاد نموده واین رسوبات در اثر فشار های جانبی، چین خوردگیو یا روی هم رفتگی و روراندگی پیدا کرده و پایه تشکیل رشته کوهها را به وجود آورده است. ارگان(َArgand) عقیده داردکه پدیده روراندگی که باعث قرار گرفتن.طبقات قدیمی روی طبقات جدید تراست اتفاق افتاده و طبقات را تا چندین کیلومتر به جلو رانده است ولی ایرادی که به نظریه ارگان می توان گرفت این است که فشارهای عمودی در نظر گرفته نشده است و از طرف دیگر در قبول نظریه ارگان باید تئوری جدا شدنقاره ها و یا انحراف خشکیها را نیز دخالت داد. 

3-جریانهای کنوکسیون

جریان کنوکسیون در نتیجه اختلاف دما در قسمت های سطحی و عمقی داخل زمین به وجود می آید.و با توجه به این موضوع زمین شناسان،تحقیقات جدیدی را در ارتباط با حفره های عمیق زیر دریایی با حرکت کوهزایی شروع نمودند.این حفره ها گاهی بسیار عمیق بوده و مطالعات ثقل سنجی و زلزله شناسی نشان داده است که این حفره ها به شکل شیارهای عمیقی هستند که در اقیانوسها ایجاد می شوند و نسبت به افق مایل می باشند. برعکس آنچه در قانون ایزوستازی گفته شده است که شتاب ثقل در اعماق اقیانوس ها مثبت است این شیارها دارای شتاب منفی می باشند و شتاب ثقلی کمتر از نقاط مجاور خود نشان می دهد. این شتاب منفی را چنان نشان می دهند که در این شیارهای عمیق مواد سبکی را از جنس سیال(سلیس و آلومنیوم) در زیر خود متراکم کرده که باعث به وجود آمدنبی نظمی ودر نتیجه شتاب منفی میگردد. بنابر این مناطق با شتاب منفی که از مواد سبک تشکیل یافته پایه اصلی کوهزایی را به وجود می آوردو برخلاف تئوری ارگانتحت نیرو و فشار جانبی قرار نگرفته بلکه فقط تعادل ایزوستازی جهت تشکیل و پیدایش کوهها ضروری به نظر می رسد. به طوری که در مرحله نخست سیال(sial) در داخل (sima) راه می یابد.جریانهای کنوکسیونموجب میشود که در یک منطقه پدیده مکش و در منطقه دیگر پدیده بیرون راندگی رخ دهد ودر داخل شیارها در نقاطی که پدیده فرونشینی باعث تراکم غیر غیر عادی رسوبات با رخساره یکسان گردیده، موجب برهم خوردن تعادل ایزوستازی و تحرک ماگما و در نتیجه تشکیل کوهها گردد.  

جهت دانلود کلیپ تشکیل رشته کوهها کلیک کنید

نوشته شده توسط غلامرضا آریان در یکشنبه بیست و چهارم آبان ۱۳۹۴ |