و من یرد ان یضله یجعل صدره ضیقا حرجا کانما یصعد فی السماء (31).
در این آیه از سختی و دشواری زندگی گم راهان سخن می‏گوید و آنان را به کسی‏تشبیه می‏کند که در حال صعود به لایه‏های بالایی جو است و در اثر این صعوددچار تنگی نفس و فشار سخت‏بر سینه خود می‏گردد.
مفسران پیشین در وجه تشبیه،در آیه فوق اختلاف نظر دارند.برخی بر این باوربوده‏اند که مقصود تشبیه به کسی است که بیهوده می‏کوشد تا پرواز کند و مانندپرندگان در آسمان به پرواز در آید،چون این کار برایش مقدور نیست ناراحت‏می‏شود و از شدت ناراحتی نفس کشیدن بر او دشوار می‏گردد.
برخی گفته‏اند که این تشبیه همانند حالتی است که درختان نو نهال بخواهند درجنگل‏های انبوه رشد یابند،اما درختان کهن سر درهم کرده راه سر بر افراشتن رامسدود می‏کنند و این درختان تازه رشد به سختی و دشواری راه خود را به فضای‏آزاد باز می‏کنند. مطالبی از این قبیل گفته شده که هیچ کدام مفهوم آیه را به خوبی‏روشن نمی‏سازد.
ولی امروزه با پی بردن به پدیده فشار هوا در سطح زمین و تناسب آن با فشاردرجه خون از داخل بدن،که موجب تعادل فشار بیرونی و درونی است،وجه تشبیه‏در آیه بهتر روشن شده و تا حدودی از ابهامات تفاسیر پیشین کاسته شده است.
اشتباه مفسران پیشین در این بوده که از تعبیر«یصعد فی السماء»با تشدید صاد وعین و به کار بردن‏«فی‏»-کوشش برای صعود به آسمان فهمیده‏اند.در صورتی که اگراین معنا مقصود بود،بایستی واژه‏«الی‏»را به جای‏«فی‏»به کار می‏برد.دیگر آن که‏«یصعد»-از نظر لغت-مفهوم‏«صعود»و بالا رفتن را نمی‏دهد،بلکه کاربرد این لفظ‏از باب تفعل‏«تصعد»-برای افاده معنای به دشواری افتادن می‏باشد به گونه‏ای که ازشدت احساس سختی،نفس در سینه تنگ شود.در لغت‏«تصعد نفسه‏»به معنای به‏دشواری نفس کشیدن و تنگی سینه و احساس درد و رنج است.واژه‏های‏«صعود»و«صعد»بر دامنه‏های صعب العبور اطلاق می‏شود و برای هر امر دشوار بسیارسختی به کار می‏رود.در سوره جن آمده: و من یعرض عن ذکر ربه یسلکه عذاباصعدا (32) ،و هر که از یاد پروردگار خود روی گرداند،او را در عقوبت دشواری درمی‏آورد».در سوره مدثر نیز آمده: سارهقه صعودا (33) ،او را به سخت‏ترین عقوبتی‏دچار می‏سازم‏».
از این رو معنای‏«کانما یصعد فی السماء»چنین می‏شود:او مانند کسی است که درلایه‏های مرتفع جو،دچار تنگی نفس و سختی و دشواری فراوان گشته است.درواقع کسی که خدا را از یاد برده-در زندگی-مانند کسی است که در لایه‏های بالایی‏جو قرار دارد و دست‏خوش درد و رنج و سختی تنفس است.لذا از این تعبیر(اعجازگونه)به خوبی به دست می‏آید که اگر کسی در لایه‏های فوقانی جو فاقد وسیله‏حفاظتی باشد،دچار چنین دشواری و تنگی نفس می‏گردد.این جز با اکتشافات‏علمی روز قابل فهم نیست،که در آن روزگار برای بشریت پوشیده بوده است.
پیشینیان بر این عقیده بوده‏اند که هوا فاقد وزن است،تا سال 1643 م که وسیله‏هوا سنجی بر دست‏«توریچلی‏»(1608-1647)اتراع گردید (34) و بدین وسیله پی‏بردند که هوا دارای وزن است.هم چنین پی بردند که هوا ترکیبی از گازهای‏مخصوصی است که هر یک وزن مشخصی دارد و می‏توان وزن هوا را در هر کجا بامقدار فشاری که وارد می‏آورد،سنجید و هر چه از سطح دریا بالا رویم از این فشارکاسته می‏شود.اکنون به دست آمده که فشار هوا در سطح دریا،معادل ثقل لوله‏عمودی جیوه به ارتفاع 76 سانتی‏متر است. همین فشار در سطح دریا بر بدن انسان‏وارد می‏شود.ولی در ارتفاع 5 کیلومتر از سطح دریا،این فشار به نصف کاهش‏می‏یابد.پس هر چه بالاتر رود،این فشار به طور معکوس پایین می‏آید،به ویژه درلایه‏های بالای هوا که تراکم هوا به گونه فاحشی پایین می‏آید و رقیق می‏گردد.
در واقع نیمی از گازهای هوایی،یعنی تراکم پوشش هوایی چه از لحاظ وزن وچه از لحاظ فشار،در میان از سطح دریا تا ارتفاع 5 کیلومتر واقع گردیده و سه چهارم‏آن تا ارتفاع 12 کیلومتر می‏باشد.ولی موقعهی که به ارتفاع 80 کیلومتر برسیم،وزن‏هوا تقریبا به 20000/1 پایین می‏آید.به وسیله شهاب‏های آسمانی به دست آمده که‏تراکم هوا تقریبا تا حدود ارتفاع 350 کیلومتر است،زیرا از فاصله 350 کیلومتری‏سنگ‏های آسمانی بر اثر اصطکاک و بر خورد با ذرات هوا ملتهب و شعله‏ورمی‏گردند (35).
هوا سنگینی و فشار خود را از تمامی جوانب بر بدن ما وارد می‏سازد،ولی مافشار و سنگینی آن را احساس نمی‏کنیم،زیرا فشار خون عروق بدن ما معادل فشارهوا است و هر دو فشار خارج و داخل بدن متعادل می‏باشند.لیکن موقعی که انسان‏بر کوه‏های بلند بالا می‏رود و فشار هوا کم می‏شود،این تعادل بر هم خورده،فشارداخلی از فشار خارجی بیش‏تر می‏شود.اگر رفته رفته فشار هوا کاهش یابد،گاه خون‏از منافذ بدن بیرون می‏زند.اولین احساسی که به انسان در آن هنگام رخ می‏دهد،سنگینی بر دستگاه تنفسی است که بر اثر فشار خون بر عروق تنفسی تحمیل‏می‏شود و مجرای تنفس را تنگ کرده و موجب دشواری تنفس می‏گردد

نوشته شده توسط غلامرضا آریان در چهارشنبه بیست و هفتم آبان ۱۳۹۴ |