دنباله دارها

دنباله دار جرمي  يخي است که غبار و گاز درون خود را بر اثر گرماي خورشيد  بيرون مي پاشد. بيشتر دنباله دارهايي که ما از زمين شاهد آنها هستيم در مدار بيضي شکل بزرگي به دور خورشيد در گردشند. هر دنباله دار از يک هسته جامد، که توسط ابري به نام گيسو احاطه شده است، تشکيل مي شود.

اغلب دنباله دارها آنقدر کوچک يا کم نورند که از زمين، بدون تلسکوپ ديده نمي شوند. با اينحال برخي از آنها تا هفته ها در آسمان با چشم غير مسلح ديده مي شوند. ما دنباله دارها را به دليل گاز و غبار موجود در گيسو و همينطور بازتاب نور در قسمت دم آنها مي بينيم. همچنين گازهاي دنباله دارها انرژي را که از خورشيد جذب کرده اند، پخش مي کنند و اين باعث درخشش آنها مي گردد. ستاره شناسان دنباله دارها را بر حسب زمانيکه براي يکبار گردش به دور خورشيد در مدار خود صرف مي کنند، طبقه بندي مي نمايند. دنباله دارهاي کوتاه دوره کمتر از 200 سال زمان براي گردش در مدارشان نياز دارند و دنباله دارهاي بلند دوره بيش از 200 سال زمان براي يکبار گردش خود به دور خورشيد صرف مي کنند. ستاره شناسان در مورد دنباله دارها بر اين باورند که آنها باقيمانده مجموعه اي از گاز، يخ، سنگ و غبارند که حدود 6/4 ميليارد سال پيش در منطقه بيرون سيارات شکل گرفتند. بعضي از دانشمندان معتقدند که تعدادي دنباله دار، آب و مولکولهاي کربني لازم براي تشکيل حيات در زمين را به اين سياره آورده اند. هسته دنباله دارها يک توپ از يخ و ذرات غبار سنگي است که شبيه به يک گلوله برفي کثيف مي باشد. يخ هسته دنباله دار عمدتا از آب منجمد تشکيل شده است اما ممکن است مواد منجمد ديگري نظير آمونياک، دي اکسيد کربن، مونوکسيد کربن و متان نيز در آن وجود داشته باشد. دانشمندان تصور مي کنند که هسته برخي از دنباله دارها ترد و شکننده است، چراکه آنها شماري دنباله دار پيدا کرده اند که بدون هيچ دليل واضحي خرد شده اند. با نزديک شدن دنباله دار به قسمتهاي داخلي منظومه شمسي، گرماي خورشيد منجر به تبخير قسمتي از يخ موجود در سطح هسته دنباله دار شده و ذرات غبار و گاز با فشار از دنباله دار به فضا خارج مي گردند و به اين شکل قسمت گيسو را شکل مي دهند. پرتوهاي خورشيد، ذرات غبار را از قسمت گيسو به بيرون مي رانند. اين ذرات سبب تشکيل دم غباري دنباله دار مي شود. به طور همزمان، بادهاي خورشيدي - که جرياني با سرعت بسيار زياد از ذرات باردار الکتريکي مي باشد - بخشي از گازهاي دنباله دار را به يون (ذرات بار دار) تبديل مي کند. اين يونها نيز به بيرون از گيسو جريان پيدا کرده و دم يوني را شکل مي دهند. از آنجائيکه دمهاي دنباله دارها توسط پرتوها و بادهاي خورشيدي جارو زده مي شوند، هميشه در جهت مخالف خورشيد قرار مي گيرند.

اينگونه تصور مي شود که قطر هسته بيشتر دنباله دارها حدود 16 کيلومتر يا کمتر است. قطر برخي از گيسوها مي تواند به 6/1 ميليون کيلومتر برسد. برخي از دنباله ها نيز در مسافتي معادل 160 ميليون کيلومتر گسترده مي شوند. دانشمندان فکر مي کنند، دنباله دارهاي دوره کوتاه از کمربند کويپر که در آنسوي مدار پلوتو قرار دارد، مي آيند. کشش گرانشي سيارات خارجي منظومه شمسي مي تواند بر اين اجرام تاثير گذاشته و آنها را به درون منظومه شمسي بکشاند. دنباله دارهاي دوره بلند از ابر اورت مي آيند. مجموعه اي از اجرام در فاصله اي هزار برابر فاصله پلوتو از خورشيد که مانند کره اي منظومه شمسي را در بر گرفته است. فعل و انفعالات گرانشي ستارگان در حال گذر، باعث مي شود که اين اجرام يخي به درون منظومه شمسي راه يابند. 2هر بار که يک دنباله دار وارد منظومه شمسي مي شود، قسمتي از يخ و غبار خود را از دست مي دهد. گاهي قسمتي از دنباله آنها پس از ورود به جو زمين به شکل شهاب سنگ درآمده و در اتمسفر زمين مي سوزد. در نهايت بعضي از دنباله دارها همه يخ خود را از دست مي دهند. آنها از هم مي پاشند و تبديل به ابري از غبار مي شوند و يا به صورت اجرام غير فعالي نظير سنگهاي آسماني در مي آيند. مدارهاي بلند بيضي شکل دنباله دارها مي توانند از مدارهاي تقريبا دايره اي سيارات عبور کنند. در نتيجه، گاهي دنباله دارها با سيارات و اقمار آنها برخورد ميکنند. بسياري از چاله هاي برخوردي در منظومه شمسي به دليل برخورد همين دنباله دارها ايجاد شده اند.

نوشته شده توسط غلامرضا آریان در شنبه بیستم تیر ۱۳۹۴ |